स्टार (*) चिन्ह असलेली ५०० रुपयांची नोट बनावट असल्याचा मेसेज सध्या सोशल मीडियात व्हायरल झाला आहे. त्यामुळं नागरिकांमध्ये मोठा संभ्रम निर्माण झाला आहे. हा संभ्रम दूर करण्यासाठी रिझर्व्ह बँकेनं महत्त्वाचा खुलासा केला आहे.स्टार (*) चिन्ह असलेली ५०० रुपयांची कुठलीही नोट बनावट नाही. ही नोट पूर्णपणे अस्सल आहे. हे चिन्ह खुद्द रिझर्व्ह बँकेकडून नोटेवर समाविष्ट करण्यात येतं. क्रमानं लावेलल्या शंभर नोटांच्या बंडलमधील सदोष प्रिंटिंग असलेल्या नोट बदलण्यासाठी याचा उपयोग केला जातो.
कहीं आपके पास भी तो नहीं है स्टार चिह्न (*) वाला नोट❓
कहीं ये नकली तो नहीं❓
घबराइए नहीं ‼️#PIBFactCheck
✔️ ऐसे नोट को नकली बताने वाले मैसेज फर्जी है।
✔️ @RBI द्वारा दिसंबर 2016 से नए ₹500 बैंक नोटों में स्टार चिह्न (*) की शुरुआत की गई थी
🔗https://t.co/2stHgQNyje pic.twitter.com/bScWT1x4P5
— PIB Fact Check (@PIBFactCheck) July 26, 2023
पीबीआयनं सुद्धा या संदर्भात फॅक्ट चेक करून ट्वीट केलं आहे. तुमच्याकडंही स्टार (*) मार्क असलेली नोट आहे का? असल्यास घाबरू नका… अशा नोटा बनावट असल्याचा दावा करणारे मेसेज बोगस आहेत. रिझर्व्ह बँकेनं डिसेंबर २००६ पासून ५०० रुपयांच्या चलनी नोटांवर तारांकित चिन्हाची पद्धत समाविष्ट करण्यात आली.
व्हायरल मेसेजमध्ये काय?
मागील दोन-तीन दिवसांपासून * चिन्ह असलेल्या ५०० च्या नोटा बाजारात फिरू लागल्या आहेत. इंडसइंड बँकेनं या नोटा परत केल्या आहेत. या नोटा बनावट आहेत. आजच एका मित्राला दुसऱ्या व्यक्तीकडून हे नोट मिळाले. त्याचं लक्ष जाताच त्यानं त्या नोटा त्याला लगेच परत केल्या. त्यामुळं तो नोटा देणाराही चकित झाला. त्यालाही दुसऱ्या कोणाकडून तरी या नोटा मिळाल्या होत्या. काळजी घ्या. बनावट नोटा घेऊन फिरणाऱ्या फेरीवाल्यांचं प्रमाण वाढले आहे, असं या व्हायरल मेसेजमध्ये म्हटलं आहे.
स्टार चिन्ह का वापरलं जातं?
आरबीआयनं दिलेल्या माहितीनुसार, नोटांच्या बंडलमध्ये क्रमवार लावलेल्या एखाद्या नोटेची छपाई सदोष आढळल्यास किंवा ती नोट वापर करण्यायोग्य नसल्यास अशा नोटांच्या जागी जी नोट टाकली जाते, त्यावर हे चिन्ह टाकलं जातं.
२००६ पासून स्टार चिन्हाची पद्धत
आरबीआयनं दिलेल्या माहितीनुसार स्टार मार्क असलेली नोट २००६ पासून चलनात आहे. नोटांच्या छपाईची प्रक्रिया सुलभ करणे आणि खर्चात बचत करणे हा त्यामागचा उद्देश आहे. यापूर्वी रिझव्‍‌र्ह बँक चुकीच्या छापील नोटा बदलून त्याच क्रमांकाच्या योग्य नोटा बंडलमध्ये टाकत असे. मात्र, नवीन नोट छापेपर्यंत संपूर्ण बॅच वेगळी ठेवावी लागत असे. त्यामुळं वेळ आणि खर्च दोन्ही वाढत असे. त्यामुळं तारांकित चिन्हाची पद्धत लागू करण्यात आली. या पद्धतीमुळं अयोग्य नोट तात्काळ बदलण्याचा मार्ग मोकळा झाला.